آسیب‌شناسی رفتار خشونت‌آمیز تماشاگران در استادیوم‌های ورزشی

مقدمه:
خشونت و پرخاشگری به یکی از مسایل اجتماعی مهم و درخور توجه جوامع تبدیل شده است. افراد و گروه‌های زیادی به دلایل و بهانه‌های گوناگون با درگیر شدن در فرآیندهای خشونت‌آمیز، آسیب‌های فراوانی را به خود و سایرین وارد می‌کنند. در بسیاری از درگیری‌های خشونت‌آمیز، لاجرم نیروی انتظامی مداخله می‌کند و خشونت و درگیری وارد مرحله متفاوتی می‌شود. در مواردی نیز به دنبال مداخله پلیس و خاتمه درگیری‌ها، پدیده خشونت جمعی در زمان‌ها و مکان‌های دیگری و گاه در ابعادی بسیار گسترده‌تر بروز می‌کند که نتیجه آن، تخریب اموال عمومی، صدمات جانی و مالی افراد ماجراجو و حتی بی‌طرف و یا عابران و غیره است. از اینرو، شناخت همه جانبه پدیده خشونت، بویژه از ابعاد روان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناختی، به منظور دستیابی به راهکارهای اصولی برای پیشگیری و نیز کنترل آن از دغدغه‌های اساسی جوامع دموکراتیک است.
عوامل متعددی می‌توانند در شکل‌گیری رفتارهای مختلف جوانان که صورت خشونت بخود می‌گیرند، موثر و نقش‌آفرین باشند. شناخت علمی این عوامل بمنظور رسیدن به یک درک جامع از ماهیت این مساله بسیار مهم است. همچنین، ضروری است عواملی که می‌توانند بستری مناسب برای مراقبت و حمایت از جوانان در جهت احتراز از خشونت فراهم آورند، بخوبی شناسایی شوند.
تحقیقات زیادی حاکی از آنست که وجود یک عامل ریسک(Risk Factor) در یک فرد به تنهایی نمی‌تواند موجب بروز رفتار ضداجتماعی و خشونت بار بشود. عوامل متعددی لزوماً باید با هم ادغام شوند تا در یک دوره زمانی مربوط به رشد فرد و تحول به دوره بلوغ و بزرگسالی رفتار وی را شکل ویژه‌ای بخشند. عوامل ریسک به عواملی اطلاق می‌شوند که شواهد قوی برای ارتباط علمی آنها با یک مساله یا پدیده خاص و عواملی چون بیکاری و فقدان درآمد کافی برای زندگی، بویژه برای تامین امکانات ورزشی، تفریحی، و گذران سالم اوقات فراغت برای نوجوانان و جوانان که نیاز مبرم و انکارناپذیری برای آن به مانند نیاز گیاه به آب دارند و یا شرایطی چون غربتی بودن، طرد شدگی، اخراج از مدرسه و یا اجبار در ترک تحصیل، احساس بی‌عدالتی/بی‌قدرتی اجتماعی، نبود خانواده حمایت‌گر و قابل اتکا، احساس محرومیت/ناکامی در برآورده شدن خواسته‌ها و آمال کوچک و بزرگ و عواملی نظیر اینها می‌توانند فرد را در مسیر حوادث و شرایط نامطلوب و خطرآفرین قرار دهند. بویژه اگر الگوهای یادگیری اجتماعی و گروه‌های نقش آفرین مناسبی در اختیار نباشد، احتمال الگوپذیری و مدل‌سازی منفی و ناسالم برای جوان فراهم‌تر می‌شود و زمینه مناسبی برای رفتارهای نابهنجار و ضداجتماعی فراهم می‌گردد. عوامل حمایت‌کننده، از طرف دیگر، عواملی هستند که بالقوه احتمال درگیرشدن در رفتار خطرآفرین را کم می‌کنند. این عوامل می‌توانند در سطح و ابعاد خطری که یک فرد آنرا تجربه می‌کند، تاثیرگذار باشند و یا می‌توانند رابطه بین ریسک و بازده یک رفتار را تعدیل کنند.

یکی از راه‌های درک و شناخت پویایی بین عوامل ریسک و حمایت‌کننده اینست که این عوامل را در چارچوب اکولوژیک یا زیست‌محیطی مورد توجه قرار دهیم. با استفاده از یک مدل اکولوژیک می‌توان تشخیص داد که هر فرد در چارچوب شبکه پیچیده‌ای از زمینه‌های فردی، خانوادگی، اجتماعی و محیط زندگی خود عمل می‌کند که روی ظرفیتش برای احتراز از ریسک تاثیرگذار است.

مبنای مقاله حاضر پژوهشی است که هدف اصلی آن ، آسیب‌شناسی رفتارهای خشونت‌آمیز جمعی از جوانان در مراسم ورزشی، با تاکید بر مسابقات فوتبال بین تیمهای سرشناس و بازیهای حساس می‌باشد.

در عین‌حال، جواب نظری و فرضیات تحقیق بگونه‌ای طراحی شده که منجر به داده‌های کاربردی برای مسئولان و سیاست‌گزاران ناجا و مقامات ذیربط کشوری گردد. الگوی تحقیق ما از تماشاگرانی که برای تماشای مسابقات فوتبال طی دو مسابقه بین تیمهای سرشناس مسابقات لیگ برتر در ورزشگاه آزادی تهران حاضر شده بودند. داده‌ها از طریق ثبت و ضبط مشاهدات و شنیده‌ها در بین تماشاگران و تحلیل محتوای آنچه که طرفداران تیمها ابراز و اظهار می‌کردند، جمع‌آوری شده و تمامی فرضیه‌های پژوهش تایید و عوامل اصلی تاثیرگذار روی رفتارهای خشونت‌آمیز جوانان به تفکیک عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی/روانی و محرکهای بیرونی یا محیطی شناسایی و سهم هریک از این عوامل تعیین شد. فشرده نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر تبیین خشونت جوانان حاضر در ورزشگاه برای تماشای فوتبال بطور خلاصه به شرح زیر است :عواملی مانند سکونت در مناطق محروم و فاقد امکانات تفریحی و ورزشی، غربتی بودن در شهری مانند تهران، بیکاری و کمی درآمد، پایگاه نازل اقتصادی/اجتماعی، موجب احساس بی‌هویتی و ناکامی در جوانان می‌شود. در نتیجه خود را به تیمها و ورزشکاران معروف منتسب کرده و از آنها اسطوره می‌سازند و با وارد شدن خدشه به اسطوره‌ها عکس‌العمل نشان می‌دهند. آسیب‌شناسی رفتارهای خشونت‌آمیز جمعی، منجر به ارائه پیشنهادهایی برای پیشگیری از خشونت در ورزشگاهها و تغییر در رفتارهای دست‌اندرکاران راه‌اندازی و مدیریت مسابقات رهنمون گردید.

اهداف تحقیق :
هدف عمده این تحقیق آسیب‌شناسی جوانان خشونت‌گراست یا این معنا که دریابیم جوانان با توجه به متغیرهای مختلفی نظیر ویژگیهای فردی، خانوادگی و اجتماعی در چه مواردی، تحت چه شرایطی و با تاثیرپذیری از کدام عوامل مداخله‌گر، چه نوع رفتارهای خشونت‌ را مرتکب می‌شوند دیگر اهداف این تحقیق، شناسائی محرکهای محیطی، بروز خشونت در بین جوانان نظیر کمبود امکانات در ورزشگاه، برخورد مسئولان برگزاری مسابقات، نحوه برخورد پلیس … می‌باشد.
طرح مسئله :
آیا تا بحال به ورزشگاه برای دیدن رقابتهای ورزشی رفته‌اید ؟
آیا فقط بعنوان لذت بردن از یک دیدار رفته‌اید یا به خاطر تیم محبوب؟
آیا بهمراه دوستان و بستگان و خانواده رفته‌اید یا به تنهائی ؟
چند درصد از محیط ورزشگاه رضایت داشته‌اید؟
خشونت و پرخاشگری به یکی از مسائل اجتماعی مهم و درخور توجه جوامع تبدیل شده است. می‌‌خواهیم در خصوص علت بروز بعضی از مشکلات و ناهنجاریهای رخ داده در ورزشگاهها تحقیق نمائیم.

فکر می‌کنید چه علتهایی وجود دارد که در ورزشگاهها گاهی جنجال می‌شود. می‌توان موارد بسیار زیادی عنوان کرد. البته این ناهنجاریها در تمامی رشته‌ها دیده نمی‌شود. بیشترین اتفاقات در رشته‌های فوتبال، فوتسال، کشتی، والیبال، بسکتبال، ورزشهای رزمی و در کشورهای اروپائی و آمریکائی در رشته‌های هاکی، راگبی و بیس‌بال می‌توان دید اما در رشته هایی همانند تنیس، گلف، اسکی، شطرنج، پینگ‌پنگ ، بدمینتون و … چنین حوادثی رخ نمی‌دهد. ما روی صحبتمان بیشتر در رابطه با فوتبال و حوادث کشور خودمان می‌باشد.
برخی از عوامل به عنوان بحران و وقایع که به طو مستقیم وغیر مستقیم در تمایلات افراد به خشونت طلبی و پرخاشگری موثرند ومورد توجه قرار می گیرندکه می توان به این عوامل اشاه کرد :

عدم سرویس‌دهی مناسب جهت ایاب و ذهاب:
تماشاگران برای حضور در یک ورزشگاه با مشکلات فراوانی روبرو هستند از جمله نبود وسائل آمد و شد عمومی و بالا بودن نرخ کرایه‌های وسایل شخصی و در هنگام خروج از ورزشگاه نیز با این مشکلات روبرو بوده و بعضاً دیده می‌شود اتوبوسهای خارج از سرویس و خارج از رده در نظر گرفته می‌شود یا می‌بایست مسافت طولانی تا محل پارک وسائل عمومی طی نمایند مانند ورزشگاه یادگار امام تبریز و چنانچه از وسائل شخصی خود نیز استفاده نمایند، نبود پارکینگ و احتمال رسیدن خسارت یا جریمه توسط پلیس و ایجاد استرس در هنگام دیدن یک مسابقه و عدم لذت بردن کافی ازاین دیدار از دغدغه‌های ذهنی آنها خواهد بود.
عدم سرویس‌دهی مناسب در هنگام ورود به ورزشگاهها:
1. بلیط فروشی : تماشاگران جهت خرید بلیط با دردسرهای فراوانی روبرو هستند 1- خرید از دلالان با قیمت فراوان 2- خرید از باجه‌های فروش بلیط با روش “هرکس توانش زیاد باشد” زیرا بتواند از زیرفشار و هجوم دیگران به راحتی فرار نماید، عده‌ای هم از 24 ساعت قبل، در ورودی‌های استادیوم چادر زده و سکنی گزیده‌اند تا اولین نفراتی باشند که بتوانند به سمت باجه‌های بلیط فروشی بروند.

اما می‌بینیم در ورزشگاههای اروپائی تماشگر لحظاتی قبل از سوت داور به ورزشگاه وارد شده و براحتی هرچه تمامتر در جایگاه خود می‌نشیند.
2. سرویسهای بهداشتی :
فاقد هرگونه امکانات است یا آب ندارد یا شیر ندارد یا درب دستشویی‌ها خراب است یا داخل آن مشکل دارد.
3. جایگاه تماشاگران :
سکوهای سیمانی و از بین رفته یا صندلیهای شکسته و خاک گرفته و بعضاً پر از آب، اما باز می‌بینیم در کشورهای اروپائی صندلیهای کل استادیوم از رنگ‌آمیزی عالی و کیفیت بالا و تمیز برخوردار است چرا که بعد از برگزاری مسابقات بر روی تمامی این صندلیها روکش کشیده شده تا در مقابل آب، باران، باد، طوفان و نور خورشید محفوظ باشد.
برنامه‌های متنوع قبل از بازی:
4. هیچگونه برنامه‌ریزی جهت پر نمودن اوقات فراغت تماشاگران تا شروع مسابقه دیده نمی‌شود. تماشاگری که به خاطر خرید بموقع بلیط از ساعتها قبل به ورزشگاه آمده، می‌بایست یا روی آسفالت یا روی صندلیهای موجود و زیر آفتاب بخوابد یا با حرکات موزون و ایجاد جنجالهای معمولی و لفظی خود را سرگرم نماید. این در حالی است که در ورزشگاههای اروپائی می‌بینیم، تماشاگران بصورت خانوادگی جهت تفریح و استفاده از امکانات رفاهی ورزشگاه از ساعتی قبل به استادیوم رفته و از موزه، فروشگاه و سرگرمی‌های موجود از قبیل کافی‌نت و بازیهای رایانه‌ای استفاده بهینه را می‌برند.
5. رستورانها یا بوفه‌های داخل ورزشگاه : عدم نظارت بر بوفه‌ها و عدم رعایت بهداشت آنها، بالا بودن قیمت نوشیدنی‌ها و اغذیه‌ها یکی دیگر از مشکلات تماشاگران و ایجاد هرج و مرج می‌باشد.
باز درکشورهای دیگر می‌بینیم رستورانها و بوفه‌های مرتب و منظم و مواد خوراکی با کیفیت بالا و سرویس دهی کامل ارائه می‌شود.

عدم اطلاع تماشاگران، بازیکنان و مربیان و کادر فنی از قوانین مسابقات:
یکی از دلایل عمده و مهم ایجاد تشنج در ورزشگاه عدم اطلاع از قوانین و مقررات می‌باشد. تماشاگر در رابطه با قوانین داوری اطلاعات کمی دارد و قالباً با قوانین روز بیگانه بوده و با بروز یک اتفاق شروع به اعتراض می‌نماید و بر این اعتراض پافشاری نیز دارد. حتی بعضی از مربیان و کادر فنی و حتی بازیکنان در رده ملی نیز از یکسری قوانین بی‌اطلاع می‌باشند. بر فرض مثال ضربه پنالتی که در بازی ذوب آهن و مس کرمان رخ داد و مربیان باعث برهم ریختن تمرکز فکری داوران شدند و آن اشتباه فاحش پیش آمد یا در آفسایدگیری و بعضی از هندهای صورت گرفته.
عدم آموزش کافی جهت کادر اجرائی و عوامل مسابقات و سلیقه‌گی عمل نمودن در بعضی از مقررات‌ها:
یکی از عوامل اجرائی ایجاد تشنج و جنجال عوامل اجرائی هستند بر فرض مثال مامور نیروی انتظامی در یک هفته با هیچ کس برخورد نمی‌کند و در هفته دیگر، مسئول و غیرمسئول را بازرسی می‌نماید و در یک بازی با ماموری جهت بازرسی در یک نقطه از ورزشگاه می‌ایستد و در بازی دیگر در یک نقطه‌ی حساس دیگرمی‌ایستد و هیچ اطلاعی از افراد خاص ندارد و گاهی با مسئولین ذیربط برخورد می‌نماید و حتی بعضاً داوران را نیز به ورزشگاه راه نمی‌دهد و دیده شده اتوبوس حامل بازیکنان را نیز در پشت درب وزشگاه ساعتها نگه می‌دارد. کادر اجرائی نیز برکار خواد واقف نیستند و در خیلی از موارد سلیقه‌ای عمل می‌نمایند که باعث ایجاد استرس و حاشیه می‌شوند.
ضعف در امر قضاوت و اشتباهات سهوی از سوی داوران :
عدم دقت و تمرکز کافی در خصوص قضاوت و خستگی ناشی از مسافرت و همچنین دل مشغولیهای کاری بعضاً باعث بروز اشتباهات سهوی و فاحشی می‌شود. در مواردی نیز عدم تمرین و آمادگی جسمانی و مطالعه کافی در خصوص امر قضاوت نیز باعث بروز حوادث مختلف می‌شود. یکی از دل مشغولیهای داور در هنگام قضاوت البته در بعضی از موارد در خصوص تهیه بلیط رفت و برگشت و ساعت حرکت داور به شهر مورد نظر جهت قضاوت و یا اسکان نامناسب داور و عدم استراحت کافی می‌باشد
. پایین بودن سن وتجربه داوران نسبت به بازیکنان وکادر فنی
در چندسال اخیر کمیته ودپارتمان داوری با رویکرد جوانگرای باعث گردید داوران با تجربه وشناخته شده از میدان خارج شوند وداورانی جوان پا به عرصه قضاوت بگذارند که این روند باعث شده سن داوران نسبت به بازیکنان داخل زمین پایین تر وعدم فرمانبری در بازیکنان وتسلط تقریبی برداوران باعث بروز اعمال نظر در امر قضاوت وعدم قاطعیت در اجرای قوانین توسط دوارن جوان وکم تجربه گردیده

تعصب بیش از حد تماشاگران نسبت به تیم محبوب :
تماشاگران حرفه‌ای فوتبال و یا هوادارن پروپا قرص برخی تیمهای فوتبال، بطوریکه اکثریت آنان آمدن به ورزشگاه و تشویق تیم دلخواه را یک وظیفه برای خود محسوب می‌کنند و اکثریت به صورت انفرادی یا به صورت گروهی به ورزشگاه می‌آیند و در جایگاههای مخصوص و به عبارتی جایگاههای تماشاگران دو آتیشه مستقر می‌شوند و از ابتدای حضور تا انتها سراسر تیم خود را تشویق می‌کنند و در طول بازی بعضی از صحنه‌های مسابقه را نیز نمی‌بینند ولی با اولین سوت داور یا خطا بر روی بازیکن مورد علاقه بدون دانستن علت، شروع به اعتراض و توهین می‌کنند و به هیچ وجه برایشان باخت معنی ندارد و فقط دوست دارند زمین وزمان بنفع آنان و تیم محبوبشان باشد. جالب اینجاست بعضی از لیدرها در طول نود دقیقه پشت به زمین بازی و رو به تماشاچیان بوده و هیچ صحنه‌ای از بازی را نمی‌بینند و در پایان اگر تیم محبوب ببازد و خبرنگار از او علت را جویا شود ضعف داوری را عنوان کرده و دیگر هیچ.
نگاه قومیتی در ورزشگاه ها
در چند سال اخیر شاهد یک جریان قومیتی وتوهین به اقوام با عث بروز تشنج های زیادی در ورزشگاه از جمله در استانهای گیلان وآذربایجان وحتی در بعضی از بازیهای در پایتخت که هم از لحاظ امنیتی وهم از نظر سیاسی وضعیت نا به سامنی در ورزشگاه ها ایجاد کرده که باعث بروز تشنج در ورزشگاهها وحتی خارج از آن هم شده است آوردن پرچم های کشورهای مختلف از جمله ترکیه ارمنستان تایلند وروسیه وحتی آرم نازیسم به معنای دوs به منظور مخفف نام یکی از باشگاهها ی مطرح کشور از جمله نمونه های توهین به اقوام وبروز تشنج می باشد
سبک بودن وزن کادر فنی نسبت به تیم و بازیکنان :
در دورانی مربیانی روی نیمکت می‌نشستند و هدایت تیمهای خود را بر عهده می‌گرفتند که هم از نظر علمی و هم قدرت مدیریت بسیار قوی و با نفوذ بودند. مانند : علی پروین ، منصور پورحیدری‌، امیر و پرویز پورطالب، رنجبر و….
اما اکنون بازیکنانی که در حین بازی هستند به یکباره سرمربی می‌شوند و کسانی که از علم فوتبال، حاشیه‌سازی، جنجال، تقلب و دلالی را می‌دانند، می شوند مربیان تیم و آدمهای بسیار مدعی که خود به بازیکنان ، لیدرها و توپ جمع‌کنان تجویز جنجال می‌کنند و می‌گویند کجا ، کی و چه حرکاتی را انجام دهند تا تیم مقابل و داور را تحت تاثیر قرار دهند.
آیا بازیکنانی که یک شبه سرمربی می‌شوند قدرت و نفوذ در بین بازیکنان دارند و می‌توانند القاء کننده‌ی تفکرات خود باشند. آیا همبازی‌های قدیمی حرف گوشکنان خوبی هستند؟ در امتحان دیدیم که جواب نداده است. تمامی این سرمربیان یک شبِ به بن بست خوردند. این مربیان چاره‌ای جز حاشیه‌سازی ندارند تا بتوانند از مشکلات تیم خود کم نمایند.
مطبوعات ورزشی در رسانه‌ها :
در دهه 60 و اوایل دهه 70 تنها یک یا دو مجله هفتگی ورزشی به نامهای کیهان ورزشی و دنیای ورزش منتشر می‌شد و به وقایع اتفاق افتاده در طول هفته اختصاص می‌یافت و بیشتر نقد و بررسی ورزش کشور را در برنامه‌ خود داشتند و در روزنامه‌ کثیرالانتشار نیز در قسمت اخبار ورزشی از برنامه‌های ورزشی و نتایج حاصل به صورت خلاصه عنوان می‌شد. در سیما نیز هر جمعه و یکشنبه دو برنامه ورزش از شبکه 2 و ورزش و مردم پخش می‌شد. اما حالا می‌بینیم بیش از 20 نشریه‌ی ورزشی که هر یک خود را قدرت بزرگی در ورزش و کارشناسان خبره‌ای می‌دانند، کسی را قبول ندارند. در بعضی از روزنامه‌ها، با وجود سن پایین خبرنگاران، پایین‌بودن سطح تحصیلات و مسلط نبودن به امور ورزشی، به نوشتن مطالبی می‌پردازند که بیشتر جنجال‌ساز می‌باشد و از تیترهائی استفاده می‌نمایند که تیراژ فروش روزنامه‌ی مدنظر را بالا برده و با استفاده از این امکانات مقاصد خود را پیاده می نمایند. در سیما نیز برنامه‌های ورزشی توپ و تور ، همگام با ورزش ، فنون شرقی ، 90*90 ، دایره ی طلائی ، برنامه جنجالی 90 ، خود یک عامل حاشیه‌‌ساز در ورزش می‌باشند که نه مطبوعات و نه در رسانه‌ها هیچ بار فرهنگی نداشته و بیشتر هیزم‌بیار معرکه شده‌اند.
مکان تیمها در رده‌بندی جدول مسابقات و حساسیت مسابقات :
در بسیاری از مواقع به مانند لیگ دهم جدول مسابقات به گونه‌ای می‌‌شود که تیمها با یک گل زده یا خورده خطر سقوط یا در انتظار قهرمانی بسر می‌برند که شاهد بودیم در لیگ دهم هفت تیم خطر سقوط را احساس کرده و چهار تیم نیز به منظور حضور در رقابتهای آسیایی با یک دیگر رقابت می‌کردند. یا در لیگ هشتم تیم پرسپولیس در دقیقه‌ی 90+8 قهرمانی را از سپاهان ربود. این حساسیتهای جدول باعث حاشیه نیز می‌شود که غیر قابل پیش‌بینی و کنترل می‌باشد. نزدیک بودن امتیازها در لیگ آزادگان یا همان لیگ یک باعث شده بود در هر دو گروه تا هفته آخر هنوز چهره‌ی تیمهای سقوط کننده و صعود کننده مشخص نباشد.

تعصب بیش از حد تماشاگران نسبت به تیم محبوب :
تماشاگران حرفه‌ای فوتبال و یا هوادارن پروپا قرص برخی تیمهای فوتبال، بطوریکه اکثریت آنان آمدن به ورزشگاه و تشویق تیم دلخواه را یک وظیفه برای خود محسوب می‌کنند و اکثریت به صورت انفرادی یا به صورت گروهی به ورزشگاه می‌آیند و در جایگاههای مخصوص و به عبارتی جایگاههای تماشاگران دو آتیشه مستقر می‌شوند و از ابتدای حضور تا انتها سراسر تیم خود را تشویق می‌کنند و در طول بازی بعضی از صحنه‌های مسابقه را نیز نمی‌بینند ولی با اولین سوت داور یا خطا بر روی بازیکن مورد علاقه بدون دانستن علت، شروع به اعتراض و توهین می‌کنند و به هیچ وجه برایشان باخت معنی ندارد و فقط دوست دارند زمین وزمان بنفع آنان و تیم محبوبشان باشد. جالب اینجاست بعضی از لیدرها در طول نود دقیقه پشت به زمین بازی و رو به تماشاچیان بوده و هیچ صحنه‌ای از بازی را نمی‌بینند و در پایان اگر تیم محبوب ببازد و خبرنگار از او علت را جویا شود ضعف داوری را عنوان کرده و دیگر هیچ.
نگاه قومیتی در ورزشگاه ها
در چند سال اخیر شاهد یک جریان قومیتی وتوهین به اقوام با عث بروز تشنج های زیادی در ورزشگاه از جمله در استانهای گیلان وآذربایجان وحتی در بعضی از بازیهای در پایتخت که هم از لحاظ امنیتی وهم از نظر سیاسی وضعیت نا به سامنی در ورزشگاه ها ایجاد کرده که باعث بروز تشنج در ورزشگاهها وحتی خارج از آن هم شده است آوردن پرچم های کشورهای مختلف از جمله ترکیه ارمنستان تایلند وروسیه وحتی آرم نازیسم به معنای دوs به منظور مخفف نام یکی از باشگاهها ی مطرح کشور از جمله نمونه های توهین به اقوام وبروز تشنج می باشد
سبک بودن وزن کادر فنی نسبت به تیم و بازیکنان :
در دورانی مربیانی روی نیمکت می‌نشستند و هدایت تیمهای خود را بر عهده می‌گرفتند که هم از نظر علمی و هم قدرت مدیریت بسیار قوی و با نفوذ بودند. مانند : علی پروین ، منصور پورحیدری‌، امیر و پرویز پورطالب، رنجبر و….
اما اکنون بازیکنانی که در حین بازی هستند به یکباره سرمربی می‌شوند و کسانی که از علم فوتبال، حاشیه‌سازی، جنجال، تقلب و دلالی را می‌دانند، می شوند مربیان تیم و آدمهای بسیار مدعی که خود به بازیکنان ، لیدرها و توپ جمع‌کنان تجویز جنجال می‌کنند و می‌گویند کجا ، کی و چه حرکاتی را انجام دهند تا تیم مقابل و داور را تحت تاثیر قرار دهند.
آیا بازیکنانی که یک شبه سرمربی می‌شوند قدرت و نفوذ در بین بازیکنان دارند و می‌توانند القاء کننده‌ی تفکرات خود باشند. آیا همبازی‌های قدیمی حرف گوشکنان خوبی هستند؟ در امتحان دیدیم که جواب نداده است. تمامی این سرمربیان یک شبِ به بن بست خوردند. این مربیان چاره‌ای جز حاشیه‌سازی ندارند تا بتوانند از مشکلات تیم خود کم نمایند.
مطبوعات ورزشی در رسانه‌ها :
در دهه 60 و اوایل دهه 70 تنها یک یا دو مجله هفتگی ورزشی به نامهای کیهان ورزشی و دنیای ورزش منتشر می‌شد و به وقایع اتفاق افتاده در طول هفته اختصاص می‌یافت و بیشتر نقد و بررسی ورزش کشور را در برنامه‌ خود داشتند و در روزنامه‌ کثیرالانتشار نیز در قسمت اخبار ورزشی از برنامه‌های ورزشی و نتایج حاصل به صورت خلاصه عنوان می‌شد. در سیما نیز هر جمعه و یکشنبه دو برنامه ورزش از شبکه 2 و ورزش و مردم پخش می‌شد. اما حالا می‌بینیم بیش از 20 نشریه‌ی ورزشی که هر یک خود را قدرت بزرگی در ورزش و کارشناسان خبره‌ای می‌دانند، کسی را قبول ندارند. در بعضی از روزنامه‌ها، با وجود سن پایین خبرنگاران، پایین‌بودن سطح تحصیلات و مسلط نبودن به امور ورزشی، به نوشتن مطالبی می‌پردازند که بیشتر جنجال‌ساز می‌باشد و از تیترهائی استفاده می‌نمایند که تیراژ فروش روزنامه‌ی مدنظر را بالا برده و با استفاده از این امکانات مقاصد خود را پیاده می نمایند. در سیما نیز برنامه‌های ورزشی توپ و تور ، همگام با ورزش ، فنون شرقی ، 90*90 ، دایره ی طلائی ، برنامه جنجالی 90 ، خود یک عامل حاشیه‌‌ساز در ورزش می‌باشند که نه مطبوعات و نه در رسانه‌ها هیچ بار فرهنگی نداشته و بیشتر هیزم‌بیار معرکه شده‌اند.
مکان تیمها در رده‌بندی جدول مسابقات و حساسیت مسابقات :
در بسیاری از مواقع به مانند لیگ دهم جدول مسابقات به گونه‌ای می‌‌شود که تیمها با یک گل زده یا خورده خطر سقوط یا در انتظار قهرمانی بسر می‌برند که شاهد بودیم در لیگ دهم هفت تیم خطر سقوط را احساس کرده و چهار تیم نیز به منظور حضور در رقابتهای آسیایی با یک دیگر رقابت می‌کردند. یا در لیگ هشتم تیم پرسپولیس در دقیقه‌ی 90+8 قهرمانی را از سپاهان ربود. این حساسیتهای جدول باعث حاشیه نیز می‌شود که غیر قابل پیش‌بینی و کنترل می‌باشد. نزدیک بودن امتیازها در لیگ آزادگان یا همان لیگ یک باعث شده بود در هر دو گروه تا هفته آخر هنوز چهره‌ی تیمهای سقوط کننده و صعود کننده مشخص نباشد.

حضور افراد مختلف در سطح جامعه در ورزشگاهها هنگام برگزاری مسابقات :
طبق آمار نیروی انتظامی در هنگام پخش مسابقات ورزشی جرائم رویداده در سطح شهر به کمترین موارد می‌رسد. در عوض این جرائم در ورزشگاهها به بالاترین سطح می‌‌رسد. افراد مختلف اجتماعی برای عملی‌کردن مقاصد خود به ورزشگاهها آمده تا بتوانند نیات خود را عملی نمایند. سارقین از ازدحام جمعیت، معتادین از آلوده‌نمودن نوجوانان و جوانان و طیف‌های مختلف متخلف نهایت استفاده را برده که خود جای بحث مفصل دارد.
حرکات بازیکنان و عکس‌العمل آنان نسبت به تماشاگران :
این عمل پس از به ثمر رسیدن گل توسط زننده، بیشتر اتفاق می‌‌افتد که بازیکنان به سمت تماشاچیان میزبان یا نیمکت ذخیره‌های تیم حریف رفته و با نشان دادن خوشحالی خود، به رخ کشیدن قدرت و ایجاد تنش در بین تماشاچیان بیشتر قصد تخریب روحیه‌ی تیم مقابل را دارند.

ارائه راهکار جهت کمتر نمودن جنجال در ورزشگاهها :
آموزش لیدرها و قدرت اجرائی آنان و تسلط بر تماشاگران (( به مانند تیم علم و ادب مشهد ))
برنامه‌ریزی جهت اوقات فراغت به منظور تخلیه شدن شور جوانی
ایجاد زمینه حضور بانوان در ورزشگاهها
فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌های تصویری و گفتاری به مانند( نیروی انتظامی ، سینماگران ، شرکت آب و گاز ) ، ترویج فرهنگ در مدارس ، دانشگاهها و پادگانها
الگوبرداری از ورزشگاههای مختلف جهان:

باید برای فروش بلیت و در واقع، برای پیش فروش آن تمهیداتی اتخاذ شود تا علاقه‌مندان بتوانند بدون اتلاف وقت و ماندن زیر آفتاب و باد و باران، بلیت را بسهولت خریداری نمایند. بدین ترتیب، از اثرات منفی و مخرب خستگی جسمی و روحی جوانان کاسته خواهد شد.
نیروی گارد ویژه آموزش لازم و کافی برای برخورد شایسته با افراد را ببینند. تا ضمن نمایش قاطعیت و توانمندی در حفظ نظم در ورزشگاه، به جوانان القای شخصیت و احترام نمایند
حضور ماموران با لباس شخصی و نامحسوس در میان صفوف تماشاگران از اقدامات اساسی و موفق در اکثر کشورهای درگیر با اوباشگری فوتبال گزارش شده است. شناسایی عوامل مخرب و تحریک‌کننده و جلوگیری از حضور آنان در مسابقات می‌‌تواند آرامش را به ورزشگاه برگرداند.
فرماندهان واحدهای مختلف گارد ویژه نیروی انتظامی بایستی در صف‌آرایی پرسنل تحت امر خود در مقابل مبادی ورودی ورزشگاه، گیشه‌های بلیت فروشی و سکوهای استقرار تماشاگران، دقت و کنترل بیشتری را اعمال کنند تا احترام واردین به ورزشگاه بیش از پیش رعایت شود.
برخوردهای توهین‌آمیز و توام با تحکم و قدرت‌نمایی سربازان گارد ویژه موجب ایجاد تنش و تمایل به واکنش‌های جسورانه برخی از تماشاگران خشونت‌گرا می‌شود. این امر بایستی با نظارت بیشتر فرماندهان به سربازان و ماموران گوشزد شده و با رعایت فرهنگ تکریم تماشاگران، از بروز حوادث ناگوار پیشگیری شود و بدینسان، از دادن بهانه به افرادی که خصلتی پرخاشگر دارند و به دنبال ایجاد اغتشاش و درگیری هستند اجتناب خواهد شد.
همزمان با جایگیری تماشاگران در سکوها و تا هنگام شروع رسمی مسابقات توصیه می‌شود مسئولان فدراسیون و ورزشگاه اقدام به برگزاری مسابقات تفریحی یا جدید، دو و میدانی و یا عملیات آکروباتیک و شعبده بازی و … نمایند. بدین ترتیب، ضمن سرگرم کردن تماشاگران و انبساط خاطر آنان، از تشنج‌های پیش از آغاز مسابقه فوتبال کاسته شده و گذران وقت نسبتاً طولانی، از هنگام ورود تماشاگر به ورزشگاه تا آغاز مسابقه، برای آنان دلپذیرتر خواهد شد.

خوب است که از بلندگوهای ورزشگاه موسیقی ملایم و آرامش‌بخش، پخش گردد تا موجب انبساط خاطر و تلطیف روح تماشاگران شود.
در فواصل معین و بنا به موقعیت‌های متفاوت، بهتر است شعارهای زیبا و تاثیرگذار و نه پند و موعظه و یا نوحه و… پخش شود تا به انسجام بیشتر دوستی و مهربانی کمک کند.
پیش از شروع هر مسابقه توصیه می‌شود از چهره‌های محبوب تیمها دعوت شود پشت بلندگو قرار گرفته و با تماشاگران صحبت کنند و آنها را به دوستی و تفاهم دعوت نمایند.
در گزینش داوران مسابقات، بویژه در مسابقات حساس، باید دقت زیادتری اعمال شود.
امر مربی‌گری و تربیت کادر مربی بازیکنان، بسیار حساس و چاره‌ است. مربیان ناکارآمد، جو نامناسبی را برای بازیکنان و به تبع آن، برای هواداران تیمها به وجود می‌آورند.
آموزش و تربیت داوران مسابقات را باید جدی‌تر گرفت. داوری بد در یک مسابقه می‌تواند تخم کینه و عصبیت را در دل بازیکنان و تماشاگران بکارد و منجر به خشونت جبران ناپذیر گردد.
فدراسیون فوتبال و مسئولان برگزارکننده مسابقات باید نسبت به تعیین زمان(روز و ساعت) مسابقات حساس‌تر بوده و رفاه و آسایش تماشاگران را مد نظر داشته باشند .

روی مطالب ورزشی صدا و سیما، روزنامه‌ها و مجلاتی که با سوگیریها، آتش برخوردهای بین هواداران و بازیکنان را مشتعل می کنند، کنترل و نظارت جدی‌‌تری صورت گیرد.

شهرداریهای مناطق مختلف، بویژه مناطق محروم و حاشیه‌ای، باید در ایجاد امکانات تفریحی، ورزشی و رفاهی همه ساکنان و خصوصا نوجوانان و جوانان بسیار بیش از اینها تلاش کنند. بازدهی هرمقدار بودجه که برای گذران شایسته اوقات فراغت همه قشرهای جامعه، بویژه جوانان صرف شود بمراتب پربارتر از سرمایه‌گذاریهای اقتصادی دیگر خواهد بود.
مسئولان آموزش و پرورش با مساله اخراج دانش‌آموزان به بهانه‌‌های گاه بسیار بی‌ارزش و نیز با ترک تحصیل و غیبت آنان برخوردهای اساسی‌تری داشته باشند. یافته‌های پژوهش حاضر حاکی از آنست که تعداد زیادی از پاسخگویان توانایی و استطاعت مالی مدرسه رفتن را نداشته و یا اکثرا از مدرسه اخراج و یا فراری شده‌اند. بیکاری و فقدان امید به داشتن درآمد و ساماندهی زندگی از آفتهای بزرگ انسانها در همه جوامع است. مسئولان و دست‌اندرکاران نظام‌کار و اشتغال و آموزشهای حرفه‌ای در کشور باید برای پیشگیری از هرز رفتن نیروهای با ارزش جوانان، برنامه‌ریزی‌های اساسی‌تری را دنبال کنند تا از این طریق، سرمایه‌های انسانی حفظ شود و انرژی و توان جوانان، بجای هدر رفتن در مسابقات و ماجرا آفرینی‌های جانبی آن، مصروف سازندگی و تولیدات ناخالص ملی گردد.
دست اندرکاران ورزش کشور تلاش بیشتری برای تقویت تیمهای محلی و منطقه‌ای مبذول دارند تا از این طریق، تعداد بیشتری از جوانان محلات و مناطق در برنامه‌های ورزشی و تفریحی درگیر شوند و نیاز کمتری پیوستن به گروههای هواداران تیمها احساس نمایند
جوانان باید از طریق فرهنگ‌سازی و تبلیغات منطقی برانگیخته شوند تا بصورت فعال (اکتیو) در ورزش و مسابقات شرکت کنند و نه اینکه صرفا تماشاگر آن باشند. البته باید اضافه کنیم که این وجه از پیشنهاد ما نیازمند ایجاد و راه‌اندازی امکانات و تاسیسات تفریحی و ورزشی در همه مناطق و محلات و تامین کادر مورد نیاز برای سرپرستی، مربیگری و امور اداری است.

در پایان اضافه می‌نمایم، مطالب عنوان شده بر اساس دیده‌ها و شنیده‌های شخصی و بر اثر 15 سال تجربه حضور در اماکن ورزشی و لمس‌نمودن خیلی از موارد بالا بوده و 15% از مطالب محققان و 15% از تجارب کارشناسان و همکارانم در اداره کل ورزش و جوانان بوده است.
اینجانب حسین رحیمی‌پور با 22 سال سابقه‌ی کار در اداره کل ورزش و جوانان، 21سال داوری فوتبال در بالاترین سطح کشور و مربیگری در رشته‌ی جودو برخود وظیفه دانستم تسلط بر این تحقیق مطالبی بنویسم که امیدوارم جنبه‌ی کاربردی داشته باشد. شایان ذکر است علتهای دیگری نیز در زمینه آسیب‌شناسی رفتار خشونت‌آمیز تماشاگران در استادیوم‌های ورزشی مانند فرهنگ، بیکاری، طردشدن، اخراج از مدرسه یا اجبار به ترک تحصیل، احساس بی‌عدالتی و نبود خانواده‌ی حمایت‌گر و قابل اتکاء که باعث بروز تشنج و تخلیه‌ی آن در ورزشگاهها می‌شود، وجود دارد که می‌بایست در مورد آنان نیز بررسی‌های جامع‌تری صورت گیرد.
در انتها تاکید می‌شود خیلی از ناهنجاریهای جامعه اجتناب‌ناپذیر بوده و در اختیار هیچ‌کس نیست.
منابع :
1. رحمتی، محمدمهدی. 1381، بررسی عوامل جامعه‌شناختی خشونت و پرخاشگری در ورزش فوتبال، پایان‌نامه دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
2. صمدی‌راد، انور. مرداد 88 ، آسیب‌شناسی رفتارهای خشونت آمیز
3. کاهه، احمد. زمستان1382، علل خشونت‌گرائی تماشاگران فوتبال، فصلنامه معاونت اجتماعی ناجا، شماره دوم.
2. کارشناسان اداره کل ورزش وجوانان تهران

مقاله: حسین رحیمی پور _ کارشناسی ارشد روانشناسي ورزشي